काठमाडौँ, असार २७- नाक हाम्रो शरीरको एउटा अत्यन्तै महत्वपूर्ण अंग हो जसले श्वासप्रश्वास, गन्ध पहिचान र अनुहारको सौन्दर्यमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्दछ। नाकले मात्र हावा श्वासमार्गमा पुर्‍याउँदैन, यो हावालाई तातो, नमिलो र प्रदूषणमुक्त बनाउने प्राकृतिक फिल्टरको रूपमा पनि कार्य गर्दछ।

नाकको बाहिरी भागमा रहेका साना रौँहरूले धुलो, किटाणु र अन्य ठूला कणहरूलाई रोक्छन् भने भित्री भागको म्यूकस झिल्लीले साना कण, ब्याक्टेरिया र भाइरसलाई समातेर शरीरमा प्रवेश गर्नबाट बचाउँछ। सिलिया नामक साना रौँजस्ता संरचनाहरूले म्यूकसमा फसेका हानिकारक तत्वहरूलाई बाहिर निकाल्न अथवा घाँटीतर्फ पठाउँछन् जसले गर्दा ती कणहरू खोकेर वा निलेर शरीरबाट बाहिर जान्छन्।

नाकले हावालाई शरीरको तापक्रममा तताउने र त्यसमा उचित आर्द्रता दिने काम पनि गर्छ, जसले फोक्सोमा पुग्ने हावालाई स्वस्थ राख्न मद्दत गर्दछ। साथै नाकले गन्ध पहिचान गरेर मस्तिष्कलाई जानकारी दिन्छ, जसले हाम्रो खानाको स्वाद र वातावरणको जानकारी लिन सहयोग गर्छ।

नाकलाई स्वस्थ राख्न के गर्नुपर्छ?

नाक स्वस्थ राख्न धूलो र प्रदूषणबाट जोगिनु आवश्यक छ। धुम्रपानबाट बच्नुपर्ने र प्रदूषित ठाउँमा मास्क लगाउनुपर्ने चिकित्सकहरूको सुझाव छ। साथै प्रशस्त पानी पिउने र भिटामिन सीयुक्त खाद्यपदार्थ खानाले शरीरको रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउँछ।

नाक सफा गर्ने क्रममा अनावश्यक कोट्याउने, जथाभावी सफा गर्ने कार्यबाट बच्नुपर्छ। नाक सफा गर्न आयुर्वेदमा 'जलनेती' जस्तो प्राकृतिक विधि उल्लेख छ, जसमा नुनिलो पानीले नाक धुनु पर्ने बताइन्छ। यो विधि नाकलाई सफा राख्न र साइनसको समस्याबाट मुक्त गर्न सहयोगी हुन्छ।

नाकसम्बन्धी समस्या र उपचार

नाकमा संक्रमण, एलर्जी, साइनस, नाक बन्द हुनु, सिंगान बग्नु, सुख्खापन, रगत बग्नु जस्ता समस्या देखिन सक्छन्। यस्तो अवस्थामा चिकित्सकको सल्लाह अनिवार्य छ।

आयुर्वेदमा नाकलाई 'प्राणवायुको प्रवेशद्वार' मानिन्छ र 'नस्य' नामक उपचारले नाक, घाँटी, टाउकोका रोगहरूमा सहजता ल्याउँछ। नियमित प्राणायाम र नस्यले नाकको स्वास्थ्यमात्र होइन मानसिक स्पष्टता र स्मरणशक्ति पनि बढाउँछ।

नाकले हाम्रो शरीरलाई स्वस्थ राख्न महत्वपूर्ण भूमिका खेल्दछ। यसलाई उचित हेरचाह र प्राकृतिक विधिहरू अपनाएर स्वस्थ राख्न सकेमा श्वासप्रश्वास प्रणालीलाई पनि मजबुत बनाउन सकिन्छ।