काठमाडौं, असार २८- कुनै व्यक्तिसँग कुराकानी गर्दा उसको मुखबाट आउने दुर्गन्ध (स्वासको गन्ध) असहज र अप्ठ्यारो हुन्छ। धेरैजसो मानिसहरूले बिहान उठेपछि या लामो समय केही नखाएको बेलामा मुख गन्हाउने अनुभव गर्छन्। तर जब यो समस्या बारम्बार दोहोरिन्छ वा स्थायी हुन्छ, त्यसलाई गम्भीर रूपमा लिन जरुरी हुन्छ।
स्वास गन्हाउनुको वैज्ञानिक कारण के हो ?
मुख गन्हाउनु (Halitosis) को प्रमुख कारण मुखभित्रको ब्याक्टेरिया हो। यी ब्याक्टेरियाहरूले खानाको कण, मृत कोशिका र अन्य जैविक पदार्थहरूलाई विघटन गर्दा गन्धयुक्त सल्फरयुक्त ग्यासहरू (जस्तै हाइड्रोजन सल्फाइड) उत्पादन गर्छन्, जसले मुख दुर्गन्धित बनाउँछ।
मुख गन्हाउनुका प्रमुख कारणहरूः
१. मुखमा सफाइको कमी:
दाँत नबसाल्नु, जिब्रो सफा नगर्नु वा मुख कुल्ला नगर्दा खाना टोकाको कण मुखमा अड्किन सक्छ, जसले ब्याक्टेरियाको वृद्धि गर्छ।
२. जिब्रो सफा नगर्नु:
जिब्रोमा धेरै ब्याक्टेरिया बस्ने गर्छन्। जिब्रो सफा नगर्दा दुर्गन्धको स्रोत बन्न सक्छ।
३. गिजा र दाँतसम्बन्धी रोग:
जस्तै पायोरिया, गिजाको सुन्निनेजस्ता रोगहरूले पनि दुर्गन्ध बढाउँछन्।
४. सुक्खा मुख (Dry Mouth):
मुख सुक्खा हुँदा थुकको उत्पादन कम हुन्छ। थुकले ब्याक्टेरिया हटाउने काम गर्छ, त्यसैले थुक नहुँदा ब्याक्टेरिया बढ्न दिन्छ।
५. पेट र पाचन प्रणालीको समस्या:
ग्यास्ट्रिक, अम्लपित्त, कब्जियत जस्ता समस्याले पनि मुख गन्हाउने सम्भावना हुन्छ।
६. धूम्रपान, रक्सी र तम्बाकुजन्य पदार्थ सेवन:
यी पदार्थहरूले मुखको ब्यालेन्स बिगार्छन् र गन्ध उत्पन्न गराउँछन्।
७. केही औषधिहरूको असर:
डिप्रेसन, उच्च रक्तचाप वा एलर्जीका औषधिहरूले थुक सुकाउने असर गर्छ, जसले मुख गन्हाउने समस्या बढाउँछ।
आयुर्वेद र प्राकृतिक दृष्टिकोण
आयुर्वेदमा मुख गन्हाउनुको कारण शरीरको दोष (पित्त, कफ र वायु) को असन्तुलनसँग जोडिएको मानिन्छ। विशेषगरी पाचन प्रणाली कमजोर हुँदा वा आम (टक्सिन) शरीरमा बढ्दा मुख गन्हाउने विश्वास गरिन्छ।
मुख गन्हाइ रोक्न घरेलु उपायहरू
१. जिब्रो सफा गर्नुहोस्:
हरेक बिहान र रातमा जिब्रो क्लिनर प्रयोग गरी जिब्रो सफा गर्नुहोस्।
२. तुलसीको पात चपाउनुहोस्:
तुलसी एन्टिब्याक्टेरियल गुण भएको जडीबुटी हो। नियमित चपाउँदा दुर्गन्ध कम हुन्छ।
३. गुणगुण पानीमा नुन र बेकिङ सोडा मिलाएर कुल्ला गर्नुहोस्:
यसले ब्याक्टेरिया मार्न र गिजाको संक्रमण हटाउन सहयोग गर्छ।
४. पानी प्रशस्त पिउनुहोस्:
मुख सुक्खा हुँदा दुर्गन्ध बढ्छ, त्यसैले दिनभरि पर्याप्त पानी पिउनु महत्त्वपूर्ण छ।
५. ल्वाङ वा इलाइची चपाउनुहोस्:
यी मसालामा एन्टिसेप्टिक गुण हुन्छ, जसले मुखलाई ताजा बनाउँछ।
६. जायफल वा दालचिनीको धुलो पानीमा उमालेर कुल्ला गर्नुहोस्:
यसले मुखको ब्याक्टेरिया हटाउने र ताजगी दिने काम गर्छ।
७. दही वा मट्ठा सेवन गर्नुहोस्:
यी प्रोबायोटिक पदार्थहरूले पाचन प्रणाली सुधार्न सहयोग गर्छन्, जसले अप्रत्यक्ष रूपमा मुखको गन्ध घटाउँछ।
कहिले चिकित्सककहाँ जानुपर्छ ?
- घरायसी उपाय अपनाउँदा पनि गन्ध रोकिएन भने
- मुखमा घाउ वा गिजामा सुजन देखिएमा
- पाचन समस्या लगातार देखिएको भए
- मुखबाट गन्धसँगै टाउको दुख्ने, सास फेर्न गाह्रो हुने लक्षण देखिएमा
स्वासको दुर्गन्ध केवल सामाजिक असहजता होइन, स्वास्थ्य संकेत पनि हो। यसको कारण सानो अनियमितता वा गम्भीर रोग हुन सक्छ। खानपान, मुखको सफाइ, र घरेलु उपायले धेरै हदसम्म यसलाई नियन्त्रण गर्न सकिन्छ। तर दीर्घकालीन समस्या देखिएमा चिकित्सकसँग परामर्श लिनु आवश्यक हुन्छ। स्वच्छ मुख स्वस्थ जीवनको संकेत हो
-1752111260.jpeg)
