भरतपुर, २०८२ भदौ ५- चितवनको भरतपुरस्थित हाकिमचोकमा सञ्चालनमा आएको हेल्दी स्माईल डेण्टल केयर सेन्टर अनियमितता र गैरकानूनी गतिविधिमा संलग्न भएको पाइएको छ। बिहीबार स्वास्थ्य नियामक निकाय र प्रशासनको संयुक्त टोलीले गरेको आकस्मिक अनुगमनमा क्लिनिक कुनै निकायमा दर्ता नभएको र दर्ता नभएका व्यक्तिले उपचार गर्दै आएको प्रमाण खुलेको हो।
अनुगमनमा खुलासा
नेपाल डेन्टल एसोसिएसनका अध्यक्ष अजयकुमार साह, नेपाल चिकित्सक संघका केन्द्रीय अध्यक्ष डा. अनिलबिक्रम कार्की, नेपाल मेडिकल काउन्सिलका सदस्य डा. विक्रान्त ढकाल तथा जिल्ला प्रशासन कार्यालय चितवनका प्रतिनिधि सहितको टोलीले अनुगमन गर्दा क्लिनिकमा कुनै दर्ता भएका चिकित्सक भेटिएनन्।
क्लिनिकका सञ्चालक विषम चौधरी आफैंलाई “डाक्टर” भन्दै उपचार गर्ने गरेको प्रमाण भेटिएको टोलीले जनाएको छ। उनले भारतको छत्तिसगढबाट बीडीएस र कान्तिपुर डेन्टलबाट सीडीएस अध्ययन गरेको दाबी गरे पनि नेपाल मेडिकल काउन्सिलमा उनको नाम दर्ता नभएको खुलेको छ।
अनुगमनका क्रममा उपचार कक्ष खाली थियो भने चौधरीसहित दुई जना मात्र कर्मचारी उपस्थित थिए। टोलीले क्लिनिकमा जडान गरिएका सिसी टिभी क्यामेराको हार्डडिस्क बरामद गरी प्रहरीलाई बुझाएको छ। यसबाट उपचारको वास्तविक अवस्था, बिरामीसँगको व्यवहार र सम्भावित गैरकानूनी अभ्यासको थप विवरण प्राप्त हुने अपेक्षा गरिएको छ।
बिरामीको अनुभव
फोलोअपका लागि आएका केही बिरामीहरूले चौधरीले आफूलाई योग्य चिकित्सकको रूपमा चिनाउँदै उपचार गर्ने गरेको पुष्टि गरेका छन्। उनीहरूले अनावश्यक परीक्षण गर्न लगाएर महँगो बिल असुल्ने गरेको गुनासो पनि गरेका छन्। एक बिरामीले भने, “दाँत दुखेर जाँदा सामान्य उपचारमा हुनेभन्दा बढी परीक्षण गराइयो, तर परिणाम खासै आएन”। यसरी गरिएको व्यवहारले धेरै बिरामीलाई आर्थिक मात्र नभई मानसिक तनावसमेत थपिएको स्थानीयहरूको भनाइ छ।
कानुनी दृष्टिकोण
नेपाल मेडिकल काउन्सिल ऐन अनुसार, काउन्सिलमा दर्ता नभएका व्यक्तिले चिकित्सक वा दन्त चिकित्सकको रूपमा अभ्यास गर्न पाउँदैनन्। यसरी गरिएको कार्य गैरकानूनी मात्र नभई बिरामीको जीवनसँग खेलवाड गर्ने गम्भीर अपराध मानिन्छ।
कानुनविद्हरूका अनुसार यो घटनामा ठगी, उपभोक्ता अधिकार हनन र आपराधिक विश्वासघात जस्ता मुद्दा दर्ता हुन सक्छन्। साथै, कुनै निकायमा दर्ता नगरी स्वास्थ्य सेवा सञ्चालन गर्नु नै कानुन उल्लङ्घन भएकाले जिल्ला प्रशासनले प्रत्यक्ष कारबाही गर्ने अधिकार राख्छ।
स्थानीय प्रतिक्रिया
हाकिमचोक चितवनको व्यापारिक र आवासीय दृष्टिले व्यस्त क्षेत्र हो। यहाँ अनधिकृत क्लिनिक सञ्चालन भएको तथ्य सार्वजनिक भएपछि स्थानीयवासीले आक्रोश पोखेका छन्। उनीहरूका अनुसार प्रशासनिक कमजोरीकै कारण यस्ता क्लिनिकहरू खुलेर चलिरहेका छन्। “हामीले त दर्ता भएको अस्पताल वा क्लिनिक भनेर विश्वास गरेका थियौँ, तर अब विश्वास गुम्यो” एक स्थानीय व्यवसायीले भने।
किन बढ्छ अनधिकृत स्वास्थ्य सेवा?
विशेषज्ञहरूको भनाइमा नेपालमा अनधिकृत स्वास्थ्य सेवा फैलिनुमा पाँच प्रमुख कारण छन्।
१. निगरानी कमजोरी: स्वास्थ्य नियामक निकायको अनुगमन क्षमता सीमित भएकाले यस्ता क्लिनिक सजिलै खुल्ने र चल्ने गर्छन्।
२. बढ्दो माग तर सीमित सेवा: दन्त उपचार महँगो र पहुँचबाहिर हुने भएकाले सस्तो भनेर प्रचार गर्ने गैरपेशेवर क्लिनिकतर्फ बिरामी आकर्षित हुन्छन्।
३. जनचेतनाको कमी: धेरैलाई दर्ता भएको चिकित्सक र नभएको छुट्याउने आधार थाहा हुँदैन। प्रमाणपत्र सोधपुछ नगर्ने प्रवृत्तिले गैरकानूनी अभ्यासलाई बढावा दिन्छ।
४. दण्डहीनता: पहिलेका घटनामा कडा कारबाही नभएकाले अरूलाई पनि हौसला मिल्छ।
५. आर्थिक प्रलोभन: स्वास्थ्य क्षेत्रमा सजिलो नाफा हुने भएकाले गैरचिकित्सकहरूले पनि यसलाई व्यवसायको रूपमा लिन्छन्।
अब के हुन्छ?
अनुगमन टोलीले प्रारम्भिक प्रतिवेदन तयार गर्दै छ। प्रहरीले बरामद गरेको हार्डडिस्कको अध्ययनपछि थप विवरण सार्वजनिक गरिनेछ। सरोकारवालाहरूका अनुसार क्लिनिक तत्काल सिलबन्दी हुने सम्भावना छ भने सञ्चालकविरुद्ध कानुनी प्रक्रिया अघि बढ्ने देखिएको छ।
स्वास्थ्य क्षेत्रका विज्ञहरूले भने यस्ता घटना रोक्न नियमित अनुगमन, जनचेतनामूलक कार्यक्रम र स्थानीय तहलाई निगरानी अधिकार दिनुपर्ने आवश्यकता औंल्याएका छन्।
