काठमाडौँ, २०८२ साउन २८- कर्णाली स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानमा उपकुलपति पदमा डा. पुजन कुमार रोकायाको नियुक्तिलगत्तै, प्रतिष्ठान र सम्पूर्ण कर्णाली प्रदेशमा स्वास्थ्य सेवा, चिकित्सा शिक्षा र अनुसन्धानको नयाँ अध्याय सुरु हुने अपेक्षा गरिएको छ। जुम्ला स्थायी घर भएका डा. रोकाया विगत लामो समयदेखि ग्रामीण भेगमा स्वास्थ्य सेवा पुर्‍याउने, चिकित्सा शिक्षा सुदृढ पार्ने र अनुसन्धानलाई अघि बढाउने क्षेत्रमा सक्रिय छन्।

सन् २०७० दशकको प्रारम्भदेखि नै डा. रोकाया कर्णाली स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान, जुम्लामा  कार्यरत छन्। उनी केवल चिकित्सक मात्र नभई जीवन–रक्षकको रूपमा स्थानीयहरूले चिनेका छन्। २०७७ चैतमा भएको एउटा घटनाले यो पहिचानलाई अझ मजबुत बनायो। तातोपानी गाउँपालिका-३ का चम्पासिंह नामका बिरामी जसलाई गाउँलेहरूले मृत घोषित गरेर चिहान तयार गर्ने तयारी गरिसकेका थिए डा. रोकायाको टोलीले अन्तिम क्षणमा अस्पतालमा भर्ना गरेर सफल शल्यक्रिया गर्‍यो। केही दिनमै उनी घर फर्किए।
चम्पासिंहले भनेका थिए,

"अहिले बाँचेर परिवार भेट्न पाएको छु। डाक्टर रोकाया नभएको भए आज म यो संसारमै हुने थिइनँ।"

यस्तो असंख्य घटनाले उनलाई "जीवन फर्काउने डाक्टर" को रूपमा प्रतिष्ठान र कर्णालीमा परिचित गराएको छ।

शैक्षिक र व्यावसायिक यात्रा

डा. रोकायाले एमबीबीएस अध्ययन धरानस्थित विपी कोइराला स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानबाट सन् २००९ मा सम्पन्न गरे। त्यसपछि त्रिभुवन विश्वविद्यालय, महाराजगन्ज मेडिकल क्याम्पसबाट सन् २०१४ मा एमएस (Orthopedics and Trauma Surgery) पास गरे। उनको पेशागत यात्रामा जुम्लास्थित कर्णाली स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानले विशेष स्थान ओगटेको छ। यहाँ उनले सहप्राध्यापक, ओर्थोपेडिक विभागका संयोजक, मेडिकल डाइरेक्टर, डाइरेक्टर अनुसन्धान समितिका सदस्य सचिव, र विभिन्न शैक्षिक कार्यक्रमका संयोजकका रूपमा महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरिसकेका छन्।

उनको नेतृत्वमा प्रतिष्ठानमा अर्थोपेडिक सेवा ग्रामीण भेगमै स्थापित र विस्तार भयो। विशेषगरी, चोटपटक उपचार, हड्डी भाँचिने समस्या, र ट्रमा केयरमा उनी विशेषज्ञ मानिन्छन्।

ग्रामीण स्वास्थ्य सेवामा योगदान

डा. रोकायाको पेशागत जीवनको सबैभन्दा ठूलो विशेषता भनेको ग्रामीण र दुर्गम क्षेत्रमा स्वास्थ्य सेवा पु-याउने निरन्तर प्रयास हो। कर्णाली प्रदेशमा भौगोलिक चुनौती, पूर्वाधारको कमी, र विशेषज्ञको अभावबीच पनि उनले आपतकालीन अर्थोपेडिक सेवा, दुर्घटनापछि हुने हड्डी र जोर्नीको उपचार, र बालबालिकामा देखिने हड्डीसम्बन्धी समस्या समाधानमा उल्लेखनीय योगदान दिएका छन्।

कोभिड-१९ महामारीको समयमा उनले जुम्ला र आसपासका जिल्लामा स्वास्थ्य सेवा अवरुद्ध हुन नदिन अग्रणी भूमिका खेले। संक्रमणको उच्च जोखिमका बीच उनले अर्थोपेडिक शल्यक्रिया र आकस्मिक उपचार निरन्तर सञ्चालन गरेर धेरै बिरामीको जीवन र शरीरको क्षति बचाएका थिए।

अन्तर्राष्ट्रिय अनुभव र सीप

डा. रोकायाको अनुभव केवल राष्ट्रिय स्तरमा सीमित छैन। उनले जर्मनीको University Medical Center Göttingen मा AO Trauma Fellowship गरेका छन्। साथै, भारतको मुम्बईस्थित B J Wadia Hospital मा बाल अर्थोपेडिक Observership, र अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलनहरूमा प्रस्तुतिका अवसर पनि पाएका छन्। उनको अनुभवले उनलाई विश्वव्यापी स्तरका उपचार पद्धति र प्रविधि बुझ्न मद्दत गरेको छ, जसको प्रत्यक्ष लाभ कर्णालीका बिरामीलाई हुने अपेक्षा गरिएको छ।

अनुसन्धान र प्रकाशन

डा. रोकायाले २५ भन्दा बढी अनुसन्धान लेख प्रतिष्ठित राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय जर्नलहरूमा प्रकाशन गरेका छन्। उनका अनुसन्धानहरू प्रायः ग्रामीण भेगमा हुने चोटपटक, बाल अर्थोपेडिक समस्या, र ट्रमा व्यवस्थापनमा केन्द्रित छन्। यी अनुसन्धानहरूले केवल चिकित्साशास्त्रमा नयाँ ज्ञान थप्ने मात्र होइन, ग्रामीण स्वास्थ्य नीतिमा सुधार ल्याउन पनि आधार प्रदान गरेका छन्।

प्रतिष्ठानको अपेक्षा र सम्भावना

उनको नियुक्तिपछि कर्णाली स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानमा केही प्रमुख क्षेत्रमा सकारात्मक परिवर्तनको अपेक्षा गरिएको छ:

1. विशेषज्ञको पहुँच विस्तार: कर्णालीका दुर्गम गाउँसम्म विशेषज्ञ सेवा पु-याउने योजना कार्यान्वयन।

2. चिकित्सा शिक्षा गुणस्तर वृद्धी: एमबीबीएस, नर्सिङ, र स्नातकोत्तर कार्यक्रमको पाठ्यक्रम, तालिम, र अध्यापन गुणस्तर सुधार।

3. अनुसन्धान संस्कृति मजबुत बनाउने: कर्णालीमा आधारित स्वास्थ्य समस्या र समाधानमा केन्द्रित अनुसन्धानलाई प्राथमिकता।

4. पूर्वाधार र प्रविधि विकास: अस्पताल सुविधा विस्तार, टेलिमेडिसिन सेवा सुदृढीकरण, र आधुनिक उपकरणको पहुँच सुनिश्चित।

5. समुदायसँगको सम्बन्ध बलियो बनाउने: जनस्वास्थ्य कार्यक्रम, जनचेतना अभिवृद्धि, र प्राथमिक स्वास्थ्य सेवा सुधार।

स्थानीयको आशा

स्थानीय चिकित्सक र जनप्रतिनिधिहरूका अनुसार, डा. रोकाया कर्णालीकै भएको कारण यहाँको भौगोलिक कठिनाइ, सांस्कृतिक पक्ष, र जनताको आवश्यकतालाई राम्ररी बुझ्छन्। “उनी नेतृत्वमा आएपछि प्रतिष्ठानले सेवा मात्र होइन, यहाँका जनताको विश्वास पनि जित्नेछ,” एक स्थानीय स्वास्थ्यकर्मीले भने।

भविष्यका चुनौती र अवसर

डा. रोकायाको अगाडि केही चुनौती पनि छन् पर्याप्त बजेट, दक्ष जनशक्ति, र सरकारी सहयोगको निरन्तरता सुनिश्चित गर्नु आवश्यक छ। तर उनको अनुभव, स्थानीयसँगको गहिरो सम्बन्ध, र स्वास्थ्य सेवा सुधारप्रतिको प्रतिबद्धता हेर्दा यी चुनौतीहरू अवसरमा बदलिने विश्वास धेरैमा छ।

यसरी, डा. पुजन कुमार रोकायाको उपकुलपति नियुक्ति केवल व्यक्तिगत उपलब्धि मात्र नभई, सम्पूर्ण कर्णाली प्रदेशकै स्वास्थ्य सेवा र चिकित्सा शिक्षामा नयाँ युगको सुरुवातको संकेतका रूपमा हेरिएको छ। अबको चार वर्ष उनको नेतृत्वमा कर्णाली स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानले राष्ट्रियस्तरमै पहिचान बलियो पार्ने अपेक्षा गरिएको छ।