काठमाडौं, असार १६- मेडिकल शिक्षा आयोग अन्तर्गतको नेशनल बोर्ड अफ मेडिकल स्पेसियालिटिज (NBMS) को रिक्त निर्देशक पदमा रेडियोलोजी विशेषज्ञ प्राडा स्वयंप्रकाश पण्डित नियुक्त भएका छन्। लामो समयदेखि खाली रहेको यो महत्वपूर्ण पदमा पण्डित सोमबार (असार १५ गते) नियुक्त भई चार वर्षे कार्यकालका लागि कार्यालय सम्हालेका हुन्।

पण्डितको नियुक्तिसँगै देशभर सुपर–स्पेसियालिटी तहको चिकित्सा तालिम विस्तार, डिजिटल परीक्षा प्रणाली र संस्थागत सुधारको अपेक्षा बढेको छ।

एनबीएमएसका अघिल्ला निर्देशक प्राडा गुरु खनालले २०८१ माघ २० गते पदबाट राजीनामा दिएपछि बोर्ड नेतृत्वविहीन बनेको थियो। आयोगले लामो समयसम्म रिक्त रहेको पदको लागि गत २२ जेठमा दरखास्त आह्वान गरेको थियो। एक साताभित्र दरखास्त दिने समय तय गरिएको सो प्रक्रिया अन्तर्गत तीन सदस्यीय सिफारिस समितिले कार्ययोजना, प्रस्तुति र अनुभवका आधारमा मूल्याङ्कन गरी पण्डितलाई उपयुक्त ठहर गरेको थियो। नियुक्ति प्रक्रिया सकिएपछि मन्त्रिपरिषद्को निर्णयबाट पण्डितले सोमबारदेखि औपचारिक रूपमा कार्यभार सम्हालेका हुन्।

प्राडा स्वयंप्रकाश पण्डित विगत तीन दशकदेखि शिक्षण, प्रशासन र नेतृत्वमा सक्रिय छन्। वीर अस्पतालका पूर्व निर्देशकसमेत रहेका पण्डितले सरकारी सेवाबाट ६ वर्षअघि अनिवार्य अवकाश पाएका थिए। वीर अस्पतालमा कार्यरत रहँदा उनले बर्न उपचार वार्डको स्तरोन्नति, डिजिटल एक्स–रे सेवा सुरुजस्ता संरचनात्मक सुधारको नेतृत्व गरेका थिए।

उनको रेडियोलोजी क्षेत्रमा विशेष दक्षता छ। सेवाबाट अवकाशपछि पनि पण्डित विभिन्न संस्थामा परामर्शदाता, प्रशिक्षक र शैक्षिक योजनाकारका रूपमा संलग्न रहँदै आएका थिए।

नयाँ निर्देशक पण्डितले कार्यभार ग्रहण गर्दै प्राथमिकता घोषणा गरेका छन्। "सबै प्रदेशमा सुपर–स्पेसियालिटी तालिम केन्द्रको सञ्जाल विस्तार गर्ने मेरो पहिलो उद्देश्य हो," उनले भने, "त्यससँगै परीक्षा प्रणालीलाई पारदर्शी र डिजिटल बनाइनेछ।"

उनका अनुसार चिकित्सा शिक्षा र तालिमको गुणस्तर सुनिश्चित गर्न 'Competency-based' पाठ्यक्रम लागू गरिनेछ। "सिर्जनात्मक, व्यावसायिक र व्यवहारिक चिकित्सक उत्पादन अहिलेको आवश्यकता हो," पण्डितको भनाइ छ।

मेडिकल शिक्षा आयोग ऐन २०७५ अनुसार गठन भएको एनबीएमएसको कार्यक्षेत्र निकै फराकिलो छ। सुपर–स्पेसियालिटी तथा सब–स्पेसियालिटी तहका तालिम कार्यक्रमको मापदण्ड निर्धारण, अनुमोदन, परीक्षा सञ्चालन, संस्थागत मान्यता, प्रशिक्षकको प्रमाणीकरणलगायत कार्य यस बोर्डको जिम्मेवारी हो।

बोर्ड हालसम्म संस्थागत रूपमा कमजोर देखिँदै आएको भन्दै चिकित्सा क्षेत्रबाट बारम्बार आलोचना हुँदै आएको थियो। परीक्षा ढिलाइ, तालिम केन्द्र अभाव, स्पेसियालिटी फाँटमा दक्ष जनशक्तिको कमी लगायतका समस्या बोर्डको अगाडि चुनौतीका रूपमा छन्।

पण्डितको नेतृत्वमा बोर्डले २०८२/८३ शैक्षिक सत्रभित्र देशभर १० वटा प्रदेशस्तरीय तालिम केन्द्र स्थापना गर्ने, पाँचवटा निजी अस्पताललाई मान्यता दिने र कार्डियोथोरासिक, न्यूरो सर्जरी, पेडियाट्रिक रेडियोलोजी जस्ता विषयलाई विशेष प्राथमिकता दिने योजना अघि सारेको छ।

यसका लागि बोर्डले आवश्यक पूर्वाधारको 'र्‍यापिड अडिट' गर्ने तयारी गरेको छ। पण्डितका अनुसार, "यो सुधारको यात्रामा मन्त्रालय, आयोग, शिक्षण संस्थान र चिकित्सक समुदायबीच सहकार्य अपरिहार्य हुनेछ।"

नवनियुक्त निर्देशकप्रति चिकित्सा क्षेत्रले सकारात्मक अपेक्षा व्यक्त गरे पनि कार्यान्वयन पक्षमा चिन्ता पनि देखिएको छ।नेपाल मेडिकल एसोसिएसनका वरिष्ठ उपाध्यक्ष डा. रमेश केसी भन्छन्, "बोर्डको स्थायित्व राम्रो संकेत हो। तर स्रोत र संरचना अभाव रहेसम्म सुधारका योजना कार्यान्वयनमा समस्या आउन सक्छ।" उता निजी मेडिकल कलेज संघले परीक्षा र प्रमाणीकरण समयमै सञ्चालन हुने आशा व्यक्त गर्दै बोर्डसँग सहकार्य गर्न तयार रहेको बताएको छ।

नेशनल बोर्ड अफ मेडिकल स्पेसियालिटिज (एनबीएमएस) को नेतृत्वमा प्राडा स्वयंप्रकाश पण्डितको आगमनले चिकित्सा शिक्षा क्षेत्रमा नयाँ ऊर्जा दिने विश्वास गरिएको छ। लामो समयदेखि अल्झिएको परीक्षा प्रक्रिया, तालिम केन्द्रको अभाव र विशेषज्ञ चिकित्सक उत्पादनको गतिलाई पुनः सक्रिय बनाउन उनले अघि सारेको योजना कार्यान्वयन भयो भने नेपाली चिकित्सा प्रणालीमा महत्वपूर्ण सुधार आउने निश्चित छ।

अब प्रश्न उठ्छ— स्रोत, नीति र सहकार्यको समर्थनमा कति प्रभावकारी रूपमा योजना कार्यान्वयन हुनेछ ? त्यसको उत्तर आगामी महिनाहरूमा देखिनेछ।