काठमाडौँ, २०८२ साउन १६- शिशु स्वास्थ्यप्रति जनचेतना फैलाउने उद्देश्यले हरेक वर्ष मनाइने "विश्व स्तनपान सप्ताह" आजबाट नेपालभर विभिन्न कार्यक्रमहरूका साथ प्रारम्भ भएको छ। सन् १९९२ देखि अगस्ट १ देखि ७ सम्म मनाउँदै आएको यो सप्ताह यस वर्ष "स्तनपानलाई प्राथमिकता दिनुहोस्, दिगो सहयोग प्रणाली सिर्जना गर्नुहोस्" भन्ने नाराका साथ सञ्चालन गरिँदैछ।

स्वास्थ्य मन्त्रालयका अनुसार, आमाको दूध शिशुको लागि जीवन सुरक्षाको पहिलो स्रोत हो। बजारमा पाइने कृत्रिम दूध वा गाईभैंसीको दूधले आवश्यक सुरक्षा र पोषण दिन नसक्ने भएकाले स्तनपान सम्बन्धी सचेतना अभिवृद्धि गर्नु सप्ताहको प्रमुख उद्देश्य रहेको छ।

शिशुको जन्मसँगै सुरु हुनुपर्छ स्तनपान

स्वास्थ्य विशेषज्ञहरू भन्छन्, नवजात शिशुलाई जन्मेको आधा घण्टा भित्र स्तनपान सुरु गरिनु अत्यन्त महत्वपूर्ण छ। पहेँलो र बाक्लो ‘बिगौती दूध’ जसलाई कतिपय ठाउँमा अझै पनि फाल्ने गरिन्छ, वास्तवमा शिशुका लागि अत्यन्त पोषिलो र रोग प्रतिरोधात्मक तत्वले भरिपूर्ण हुन्छ।

६ महिनासम्मको उमेरका शिशुलाई केवल आमाको दूध खुवाउनु स्वास्थ्यका दृष्टिले सबैभन्दा उपयुक्त मानिन्छ। त्यसपछि अन्य पूरक आहार थपिँदै गए तापनि स्तनपान कम्तीमा दुई वर्षसम्म निरन्तर गर्न स्वास्थ्य अधिकारीहरूको सिफारिस छ।

सरकारको पहल

नेपाल सरकारले स्तनपान संरक्षण र प्रवर्द्धन गर्न विभिन्न कार्यक्रम सञ्चालन गर्दै आएको छ। स्थानीय तहहरूमा स्तनपान कक्षको स्थापना, कुपोषण न्यूनीकरणका लागि योजना, र सामुदायिकस्तरमा सचेतनामूलक कार्यक्रम मार्फत स्तनपान अभ्यासलाई प्रोत्साहन दिने काम भइरहेको छ।

युनिसेफ र विश्व स्वास्थ्य संगठन (WHO) सँगको सहकार्यमा नेपालले पनि हरेक वर्ष यो सप्ताह मनाउँदै आएको छ। कार्यस्थलमा स्तनपान मैत्री वातावरण निर्माण गर्ने र आमाहरूलाई प्रेरित गर्ने उद्देश्यले नीति तथा कार्यक्रमहरू अघि बढाइएका छन्।

आमाको र शिशुको अधिकार

विशेषज्ञहरू भन्छन्  “शिशुलाई स्तनपान पाउनु जन्मसिद्ध अधिकार हो भने आमालाई स्तनपान गराउने वातावरणमा काम गर्न पाउनु संवैधानिक अधिकार हो।” यस सन्देशलाई संस्थागत रुपमा विस्तार गर्दै स्तनपानलाई केवल व्यक्तिगत नभई सामाजिक उत्तरदायित्वको रूपमा लिनुपर्ने आवाज बलियो बन्दै गएको छ।

विश्व स्तनपान सप्ताहको सुरुआतसँगै आमाहरूमा स्तनपानप्रति सकारात्मक धारणा निर्माण गर्ने र स्वास्थ्य प्रणाली तथा समाजले सहयोगी भूमिका खेल्ने अपेक्षा गरिएको छ। शिशुको जीवन र स्वास्थ्यको सुरुवात आमाको दूधबाट नै हुने भएकाले "स्तनपान हैन भने अर्को विकल्प छैन" भन्ने सन्देशलाई व्यापक बनाउँदै अघि बढ्नु आवश्यक छ।