काठमाडौं, असार १२– पछिल्ला केही वर्षयता नेपालमा हृदयघात (Heart Attack) को जोखिम तीव्ररूपमा बढ्दै गएको देखिन्छ। एकातिर आधुनिक जीवनशैली, अर्कोतर्फ खानपानमा आएको विकृति, मानसिक तनाव र शारीरिक निष्क्रियता यी सबै कारकहरूले नेपाली समाजमा हृदयसम्बन्धी समस्याको दर उच्च बनाइरहेका छन्। विश्व स्वास्थ्य संगठन (WHO) का अनुसार हृदयघात मृत्युको प्रमुख कारणमध्ये एक हो, जसले युवादेखि वृद्धसम्म सबै उमेर समूहलाई असर पार्न सक्छ।

तर समयमै आवश्यक सावधानी अपनाउन सकेमा हृदयघातबाट जोगिन सकिन्छ। स्वास्थ्य विज्ञ र चिकित्सकहरूको सल्लाहमा आधारित रहेर यहाँ केही महत्वपूर्ण उपायहरू प्रस्तुत गरिएको छ, जसले तपाईंलाई हृदयघातको जोखिमबाट टाढा राख्न मद्दत गर्नेछ।

१. नियमित स्वास्थ्य परीक्षण गर्नुहोस्

हृदयघात एकाएक आउने समस्या हो भन्ने बुझाइ धेरैको छ, तर वास्तवमा यसका लक्षणहरू निकै पहिलेदेखि देखिन थाल्छन्। रक्तचाप (BP), कोलेस्टेरोल, ट्राइग्लिसराइड, ब्लड सुगर, वजन जस्ता महत्वपूर्ण स्वास्थ्य सूचकहरूलाई समय समयमा परीक्षण गर्नु अत्यन्त आवश्यक हुन्छ। खासगरी ३० वर्ष नाघेका व्यक्तिहरूले हरेक ६ महिनामा एकपटक स्वास्थ्य परीक्षण गराउनु उपयुक्त हुन्छ।

२. सन्तुलित खानपान अपनाउनुहोस्

हृदय स्वास्थ्यको लागि सही खानपान आधारभूत विषय हो। बढी नुन, चिनी र चिल्लोयुक्त खाना, फास्ट फूड, रेड मीटको अत्यधिक सेवनले रक्तनलीमा बोसो जमाउने सम्भावना हुन्छ, जसले हृदयघात निम्त्याउन सक्छ। त्यसैले प्रोटिनयुक्त हरियो सागसब्जी, फलफूल, ओमेगा-३ युक्त माछा, जौँ, ओट्स जस्ता फाइबरयुक्त आहार अपनाउनु पर्छ। धेरै खाएर पूर्ण पेट बस्नुको सट्टा सानो-छोटो भागमा पटक–पटक खाने बानीले पनि हृदयलाई फाइदा गर्छ।

३. धूम्रपान र मद्यपान त्याग्नुहोस्

धूम्रपान र अत्यधिक मद्यपानले रक्तसञ्चार प्रणालीमा गम्भीर असर पुर्‍याउँछ। धूम्रपानले धमनीहरू साँघुरा बनाउँछ, जसले रक्तचाप बढाउँछ र मुटुमा थप दबाब दिन्छ। साथै, मद्यपानले मुटुको धडकनमा असामान्यता ल्याउन सक्छ। यी दुबै बानी हटाउन सकेमा हृदयघातको जोखिममा उल्लेखनीय सुधार ल्याउन सकिन्छ।

४. नियमित व्यायाम गर्नुहोस्

दैनिक जीवनमा व्यायामको अभावले हृदयघातको जोखिम बढाउँछ। शारीरिक गतिविधिको कमीलगत्तै शरीरमा बोसो जम्मा हुने, सुगर र कोलेस्टेरोल बढ्ने, रक्तसञ्चारमा अवरोध हुने लगायत समस्याहरू देखिन सक्छन्। कम्तीमा ३० मिनेट हिँडडुल, दौड, साइकल, तैराकी वा योग जस्ता व्यायामले हृदयलाई मजबुत बनाउँछ। डेस्क जॉब गर्नेहरूका लागि 'सिटिङ ब्रेक' पनि लाभदायी हुन्छ।

५. मानसिक तनाव घटाउनुहोस्

हृदयघातको एक प्रमुख कारण मानसिक तनाव (stress) पनि हो। लामो समयसम्मको तनावले रक्तचाप बढाउँछ, निद्रा बिग्रन्छ, र खानपानमा असर गर्छ। ध्यान, योग, साँगीतिक विश्राम, रमाइलो किताब पढ्ने, साथीभाइसँग संवाद गर्ने जस्ता उपायहरूबाट तनाव कम गर्न सकिन्छ। खुसी रहने बानीले हृदय पनि स्वस्थ रहन्छ।

६. पर्याप्त निद्रा आवश्यक छ

निद्राको कमी वा अनियमितताले शरीरमा थकान, उच्च रक्तचाप र हर्मोन असन्तुलन निम्त्याउँछ। हरेक व्यक्तिले दैनिक कम्तीमा ७–८ घण्टा सुत्न आवश्यक हुन्छ। रातभर जागा बस्ने, मोबाइल वा ल्यापटपमा धेरै समय बिताउने बानीले निद्रा गुणस्तरमा असर गर्छ, जसको नकारात्मक असर मुटुमा पर्छ।

७. शरीरको वजन नियन्त्रण गर्नुहोस्

अत्यधिक मोटोपन (Obesity) हृदयघातको मुख्य जोखिम कारक हो। पेट वरिपरि बोसो जम्नु, तौल अनुसार उचाइ अनुपात (BMI) असन्तुलित हुनु, फ्याटी लिभर आदि समस्याले धमनीहरूमा असर पुर्‍याउँछ। सन्तुलित आहार र नियमित व्यायामले तौल घटाउन सकिन्छ।

हृदयघात कुनै आकस्मिक घटना मात्रै होइन, बरु जीवनशैलीमा गरिएका थुप्रै गल्तीहरूको परिणाम हो। आफू र आफ्नो परिवारलाई सुरक्षित राख्नका लागि दैनिक जीवनमा स–साना सुधारहरू गर्न आवश्यक छ। स्वस्थ जीवनशैली, नियमित स्वास्थ्य परीक्षण, व्यायाम र मानसिक सन्तुलनको अभ्यासबाट हृदयघातको जोखिमलाई उल्लेखनीय रूपमा घटाउन सकिन्छ। अझ ढिला नगरी आजैदेखि सजग बनौं – हृदयलाई खुशी राखौं, जीवनभर स्वस्थ रहौं।